شهر اصفهان پایتخت صفوی از ابتدای سلطنت شاه کبیر به رسمیت شناخته شد و در عهد جانشینان او شاه صفی ، شاه عباس دوم ، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین به عین الکمال رسید . اصفهان با باغ ها و قصر های سلطنتی و مساجد با شکوه پل های زیبا و میادین و خیابان های نو ظهور و کاروانسراها و بازار ها و منازل زیبا به معنای وسعت و عظمت خود رسید و به راستی در آخر عهد صفویه و مقارن سال ۱۱۳۰ هجری از جهت زیبای و آبادیدر دنیای معلوم آن وقتشهری بی نظیر و شهری آفاق بود .
چنانچه مولف کتاب تاریخ «نصف جهان فی تعریف الاصفهان » نوشته است ، اصفهان قبل از صفویه مشتمل بر ۶ محله بزرگ بود بعضی از این محله ها به یکدیگر اتصال داشته اند ولی بعضی دیگر از هم جدا بوده اند . هر یک از این محله ها متصلاً یا منفصلاً همیشه به قدر شهر معتبدی بود و بعداً محلات دیگر اضافه شد و به ۱۶ محله تقسیم شد .
در روزگار سلاطین صفویه آبادی قدیم و جدید به هم پیوسته بلکه از خارج شهر آبادیها ملحق به شهر شد و معموری به کمال رسید و محلات دیگری به وجود آمد و تعداد محلات به ۴۰ رسید و شهر بزرگ شد . در زمان صفویه بین طوقچی تا حدود بابا قاسم بازاری وجود داشته که در غلبه افغان ها قسمتهای از آن خراب شد سپس حاج محمد حسین خان صدر اصفهانی در عهد فتحعلی شاه به تعمیر و تجدید این بازار همت گماشت و در مقابل بازار حسن آباد که انتهای جنوبی بازار های اصفهان بوده تااین قسمت را که انتهای شمالی بنا نموده است. از بناهای شاخص این دوره میتوان..
مسجد علی-قطبیه-درب جو باره-بقعه ی خواجه شاه حسن-میدان نقش جهان-عالی قاپو-چهار باغ را نام برد.
مسجد ساروتقی از جمله آثار دوره ی شاه عباس دوم صفوی می باشد.ازدیگرآثار تاریخی اصفهان در این دوره ی عبارتند از :
مدرسه جده بزرگ - مدرسه جده کوچک - کاخ چهلستون - تالار اشرف - پل شاهی«پل خواجو»
مسجد ساروتقی این مسجد در فاصله ی بین بازار مقصود بیک و بازار حسن اباد در مجاورت امامزاده احمد واقع گردیده و در سال ۱۰۵۳ هجری توسط محمد تقی/فرزند هدایت اله تبریزی نانوا/معروف به ساروتقی صدر اعظم شاه عباس دوم مقتول ۱۰۵۵ هجری قمری به همراه بناهای دیگری ساخته شده به نقل است که گزینش نام ساروتقی توسط شاه عباس دوم برای صدراعظمش به یکی از دو دلیل زیر است :به مناسبت رشادت او را سارو تقی یعنی شیر تقی به مناسبت موهای بور و زردش او را سارو تقی لقب داده است .
این بنای نام برده شده هنوز به اتمام نرسیده بود که جمعی از توطئه کنندگان بانی آن یعنی ساروتقی را به قتل رساندند ولی به دلیل محبوبیت وی نزد حکومت ساخت آن دنبال شد و به اتمام رسید.
بنای مسجد وسعت چندانی ندارد ولی گنبد آن به دلیل وجود تزئینات زیبا از دیگر مساجد این دوره متمایز است.
مولف «نصف جهان فی تعریف الاصفهان » به صنعت زیبای تذهیب در گنبد زرنشانی انجام شده است .
نمای خارجی گنبد، آجر چینی ساده است ولی سطح داخلی آن با نقاشی و گچبری های بسیار زیبایی ترئین شده است این تزیئنات در اصل سطوح دیوار ها را نیز پوشانده است که در دوره های بعد گچ اندود شده اند.
در داخل گنبد هیچگونه کتیبه ای موجود نیست ولی سردر مسجد که مشرف به بازار است دارای کتیبه ای کاشی کاری به خط ثلث سفید معرق بر زمینه ای کاشی لاجوردی رنگ به خط محمدرضا امامی اصفهای مورخ ۱۰۵۳ هجری قمری نصب شده.
کتیبه سردرمسجد کوچک ساروتقی بخط محمدرضا امامی
بر دیواره ای بازار چهار سوی سارو تقی کتیبه ای که شرح حال بنیان گذار ان را بیان می کند .
حیاط ( میانسرا ) مسجد کوچک شش وجهی است ودارای چهار ایوان است
ویژگی های شاخص معماری صفوی ساده شدن طرح ها و فضا ها بیشتر یا مربع یا مستطیل است .
در شیوه اصفهانی ، هندسه ساده و شکلها و خط های شکسته بیشتر به کار می رود .
ساخت گوشه های پخ در ساختمان رایج شده .
پیمون بندی و بهرگیری از اندام ها و اندازه های یکسان در ساختمان دنبال شد .
منبع:
کلیدها , مسجد ساروتقی
